Sürdürülebilirlik, halihazırda birçok sektörde kullanımı oldukça popüler hale gelmiş bir kavramdır. Küresel enerji tüketimine önemli katkıda bulunmaya başlamasıyla sürdürülebilir mimari de binaların ve şehirlerin nasıl inşa edildiği konusunda merak uyandıran bir düşünce haline gelmiştir.
Artık mimarlar, yalnızca biçim ve işlev açısından ilgi çeken bir tasarım oluşturmaktan ziyade, aynı zamanda çevresel faktörleri hesaba katan entegre çözümler bulabilme konusunda da özellikle çaba sarf ediyor.
Sürdürülebilir mimari kavramını daha iyi anlamak için öncelikli olarak mimari tasarım ve sürdürülebilirliğin temelde ne anlama geldiğini anlamak önemlidir.
Nedir?
Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu, sürdürülebilirliği gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama yeteneğinden ödün vermeden bugünün ihtiyaçlarını karşılayan kalkınma olarak tanımlamaktadır.
Bu karmaşık kavramı mimariye uygularken, olumsuz çevresel etkilerini, enerji tüketimini ve insan kaynağı kullanımını en aza indirmeyi hedeflerken sağlıklı yaşam ortamları yaratan bir tasarım amaçlanır.
Sürdürülebilir mimari, bir binanın malzemelerine, yapım yöntemlerine, kaynak kullanımına ve genel olarak tasarımına yansır. İşlevsel ve estetik açıdan üstün olması gerekirken mekanın uzun vadeli enerji ve kaynak verimliliği sağlama zihniyetiyle inşa edilmesi gerekir. Tasarım bina, yaşam döngüsü boyunca sürdürülebilir yaşamayı da kolaylaştırmalıdır.
Bu kavram, aynı zamanda yeşil mimari veya çevresel mimari olarak da adlandırılır. Mimarları akıllı tasarımlar üretmeye ve mevcut teknolojileri kullanarak yapıların ekosisteme ve topluluklara olan zararlı etkilerini minimuma indirgenmesini sağlamaya yönlendirir.
İnşaat sektörüne çok da hakim değilseniz bu kavramı anlamanız zor olabilir, bunu basit ve açıklayıcı bir örnekle açıklayalım.
Evinizi inşa etmeniz için uygun olduğunu düşündüğünüz bir arsanız olduğunu hayal edin, ancak sorun şu ki, üzerine dikilmiş 100 ağaç var ve bu ağaçlar türünün son örneği. Sürdürülebilirlik sizin için önemli değilse, muhtemelen yapacağınız şey, alanı temizlemek için tüm ağaçları kesmek olacaktır.
Bu, sürdürülebilirliğin tam tersidir. Bu tarz bir mimari, çevresel faktörlerin dikkate alınması anlamına gelir:
- Diğer kişilerin de faydalanabilmesi için ağaçların tamamını kesmeden, kesilen ağaçlardan elde edilen ahşabın bir kısmını nasıl kullanabilirsiniz?
- Ağaçları kesmeden evinizi yapabileceğiniz bir tasarım seçeneğiniz olabilir mi?
Bunlar, sürdürülebilir bir tasarım için dikkate alınması gereken faktörlerden sadece birkaçıdır. Sürdürülebilir mimari, mevcut doğal kaynakları ve çevresel koşulları tanımalı ve bunların yapıya nasıl dahil edileceğini bilmelidir.
Neden Önemlidir?
Günümüzde metropoller sürekli genişlerken Dünya olduğu yerde kalmaktadır. Bu büyümenin çevre üzerinde çok büyük bir etkisi vardır. Topluluklarımız için yeni yaşam alanları geliştirme süreci sürekli olarak doğal kaynaklarımızın büyük bir bölümünü kullanmayı gerektirir. Dünya, modernleşmenin hızına ayak uydurmak için kendini yenileyebilen sınırsız imkanlara sahip değildir.
BM tarafından 2017 yılında yayınlanan Çevre Küresel Durum Raporu göre inşaatlar küresel enerji kullanımının %35’inden fazlasını ve enerji kullanımına bağlı CO2 emisyonlarının yaklaşık %40’ını oluşturmaktadır. Sürdürülebilirlik konusunda son dönemde artan farkındalık sayesinde bu rakamlar 2010’daki rakamlardan daha düşük olsa da gezegenimizin geleceği için yeterli görülmemektedir.
Artık binanın tasarımında görsel kaygı tek başına düşünülememektedir. Sürdürülebilir mimari için bir binanın biçimi, işlevi ve çevresindeki çevre ile etkileşimleri arasında hassas bir dengenin kurulması gerekiyor.
Yeni veya eski yapılarda bu tür bir mimarinin uygulanması çevresel, ekonomik ve sosyal faydaları da beraberinde getirmektedir.
1.Çevresel Faydaları
Sürdürülebilir mimari sayesinde doğal kaynakların korunması sağlanır. Binalarda enerji tüketimini ve inşaat yapılırken olabilecek atıkların azalmasını sağlar. Ekositemlerin ve çevresel biyolojik çeşitliliğin korunmasını sağlarken hava ve su kalitesinin iyileştirilmesine katkıda bulunur.
2.Ekonomik Faydaları
Sürdürülebilir mimari kullanılan tasarımlar uzun vadede maliyetlerde azalma sağlar ve geleneksel enerji kaynaklarına bağımlılığı azaltır. Bina ve mülklerin değerinin arttırırken rekabette avantaj sağlar.
3.Sosyal Faydaları
Sürdürülebilir mimari ile tasarlanmış yapılar, bina sakinlerinin yaşam kalitelerini arttırarak sağlıklarında olumlu etkiler yaratır. Hava ve su kalitesinin iyileştirmesiyle konfor alanını iyileştirir. Enerjide bağımlı olunan hizmetlerde talebi en aza indirir ve ev ekonomisine katkıda sağlar.
Sürdürülebilir Mimari Stratejileri
Sürdürülebilir mimari, bir yapı tasarlanırken olumsuz çevresel etkileri azaltan tasarım stratejilerinin kullanılmasıdır. Mimarlar, planlama yaparken site peyzajı, enerji yönetimi ve yağmur suyu yönetimini dikkate alır ve inşaat sırasında çevre dostu sistemler ve yapı malzemeleri kullanır. Binaların sürdürülebilirliği göz önünde bulundurarak tasarlanırken pasif sürdürülebilir tasarım, aktif sürdürülebilir tasarım, yenilenebilir enerji sistemleri, yağmur suyu yönetimi ve yeşil yapı malzemeleri stratejileri kullanılır.
-
Pasif Sürdürülebilir Tasarım
Sürdürülebilir mimari için bina tasarımında pencereleri yerleştirirken güneş yönünü ve iklimi dikkate almak gün ışığını ve doğal havalandırmayı en iyi şekilde yönetmek ve bina için enerji gereksinimlerini azaltmak için kullanılır. Bazı iklimlerde güneş enerjisinden yararlanmak için termal kütle teknikleri kullanılabilir. Bu teknikle kalın duvarlar gün boyunca güneşten gelen ısıyı emer ve geceleri binaya verir.
-
Aktif Sürdürülebilir Tasarım
Aktif sürdürülebilir tasarım için mimarlar, minimum karbon ayak izine sahip olacak şekilde tasarlanmış yüksek verimli elektrik, sıhhi tesisat ve diğer sistemleri uygulamak üzere ortak disiplinlerden çevre, mekanik ve elektrik mühendislerine danışır.
-
Yenilenebilir Enerji Sistemleri
Güneş ve rüzgar enerjisi dahil olmak üzere yenilenebilir enerji sistemleri de sürdürülebilir mimari için binalarda kullanılabilecek harika çözümlerdir. Bu sistemler genellikle pasif tasarım stratejileriyle birlikte kullanılmaktadır.
-
Yeşil Yapı Malzemeleri ve Kaplamalar
Mimarlar, çevreye duyarlı üretim teknikleri veya geri dönüştürülmüş malzemeler kullanan şirketlerden çelik, kereste, beton, halı ve mobilya gibi malzemeleri satın almayı öncelik haline getirerek, sürdürülebilirlik örneği oluşturabilir.
-
Yağmursuyu Yönetimi
Yağmur, el değmemiş bir alana düştüğünde su toprak tarafından emilir ve gerek yer altı kaynaklarına karışarak gerekse bitkiler tarafından kullanılarak doğal çevrimde kullanılır. Aksi durumda yağmur büyük binalar, park yerleri, kaldırımlar, erişim yolları ve diğer zorlu çevre düzenlemelerinin bulunduğu bir alana düştüğünde su bu yapıların yüzeylerinden akar ve yağmur kanallarına karışır. Akışı azaltmaya yardımcı olan geçirgen kaldırım ve akışı yakalayan ve yavaşça geri salan tutma havuzları gibi yağmur suyu yönetimi stratejileri uygulanarak, sürdürülebilir mimari için binaların olumsuz çevresel etkisi azaltılabilir.
Sürdürülebilir Bir Tasarım Nasıl Sağlanır?
Yeni bir projeden bahsederken sürdürülebilir tasarım terimini kullanmak kolaydır. Ancak gerçekte bir bina tasarımının gerçekten sürdürülebilir olmasını sağlamak karmaşık bir süreçtir.
Sürdürülebilir bir bina tasarlarken malzemeler, enerji, kaynaklar, alan planlaması, hava durumu ve diğer birçok faktörün göz önünde bulundurulması gerekir. Aynı zamanda etkili ve uygun maliyetli olduğu kanıtlanmış en son metodolojiler ve tekniklere hakim olan uzmanlar ile çalışmayı gerektiren detay odaklı bir uygulamadır.
Planlama aşaması çok önemlidir. Sürdürülebilirlik konusunda uzmanlaşan mimarlar, çok erken aşamalarda inşaat sürecinin her aşamasına çevre bilincini dahil eden bir tasarım planı oluşturmalıdır. Nihai sonucun etkili olmasını sağlamak için yenilikçi malzemelerin kullanımını ve inşaattaki ilerlemeleri nasıl en üst düzeye çıkaracakları konusunda bilgili olmalıdırlar.
Bir binanın ulaştığı sürdürülebilir tasarım ve inşaat düzeyini değerlendirmeye ve karşılaştırmaya yardımcı olmak için gönüllü sürdürülebilirlik standartları da mevcuttur.
Sürdürülebilir Mimariyi Uygulamada Zorlukların Üstesinden Gelmek
Sürdürülebilir mimari herkes içindir. Bireylere, işletmelere, topluluklara, ekonomiye ve çevreye fayda sağlar. Gittikçe daha fazla ülke sürdürülebilirliğe yönelmesine rağmen elde edilen ilerleme hala kaynaklara yönelik kesintisiz talebi karşılayamamaktadır.
Mimaride sürdürülebilirliğin ilerlemesini engelleyebilecek birçok zorluk mevcuttur. En büyük engellerden biri maddi maliyettir. Sürdürülebilir bir yapı, uzun vadede size daha fazla para kazandırabilirken, sürdürülebilir malzeme ve yöntemlerin geleneksel kaynaklardan çok daha pahalı olduğuna dair yaygın bir anlayış mevcuttur.
Bu her zaman doğru olmayabilir ve bu nedenle sürdürülebilirlik uzmanlarını tasarım sürecine erken dahil etmek kritik bir adım olacaktır. Bir bina inşa etmenin karmaşıklıklarını, taleplerini ve zorluklarını anlayan bir mimari tasarım ekibiyle çalışmak hem çevresel etkileri minimalize edecek hem de maliyet verimliliğini sağlayabilecek kanıtlanmış çözümler elde edilmesine yardımcı olacaktır.
