Akustik, herkesi günlük hayatında etkileyen ve etkisi yok sayılamayacak bir faktördür. Akustik deyince aklınıza yalnızca ses sanatçıları ve büyük konser alanları gelmesin. Yüksek sesin insan sağlığına olumsuz etkilerini düşünürsek, mimari akustiği uygun yerlerin size ne kadar iyi geldiğini ve rahatlattığını o an için tanımlayamamış olsanız bile anlamanız mümkün değil. Bu yüzden akustik, özellikle mimari akustik hemen hemen her ortam için önem arz eder ve baştan yakalamak her zaman işinizi kolaylaştırır. Ses yalıtımı sağlayabilmek akustiğin temel ilkelerinden olduğu için işi size en uygun proje kapıları seçerek mükemmele ulaştırmak isteyebilirsiniz.
Mimari Akustik Nedir?
Akustik nedir sorusuna cevap ararsanız sesi dinleyen bir fizik dalı olduğunu görürsünüz. Mimari akustik ise sesin en büyük etkilerinden yararlanmak için uygun bina tasarımı ve inşaat yöntemlerinin kullanılması anlamına gelir.
Mimari akustik uygulanırken binanın ses dalgalarının netliği en üst seviyeye çıkarılır. Uygun olan yerlerde sesi yükseltmek ve uygun olan yerlerde gürültü seviyesini azaltmak için üst seviyeye çıkarılan netliğin iç kısımlardan nasıl yansıdığını kontrol etmeye odaklanır.
Akustik için odanın geometrisi, yapım aşamasında kullanılan malzemeler, odanın ses emici ve arttırıcı nitelikleri gibi birçok faktör göz önünde bulundurulmalıdır. Bunlardan başka mekanik sistemler olarak adlandırılan fanlar, motorlar ve diğer bileşenlerin de dikkatin istenmeyen şekillerde dağılması sonucu iletimin engellenmesiyle gürültü oluşturabileceği dikkatten kaçmamalıdır.
Mimarlar sesin mükemmel bir şekilde dağıtılması ve kontrol edilmesi için tüm bu faktörleri göz önünde bulundurarak binalar tasarlarlar. Yapılan araştırmalar neticesinde mükemmel mimari akustiği elde etmek için en uygun odanın dikdörtgen şeklinde 8 fit yükseklik, 12,8 fit genişlik ve 18,64 fit uzunluğa sahip olması gerektiği sonucuna varmışlardır.
Malzeme seçimine gelirsek; halı ve köpük dolgu gibi yumuşak malzemeler ses emiliminde iyidir, beton ve tuğla gibi sert malzemeler ise aksine ses yansıtma eğilimindedir. Ahşap ise normal şartlarda iyi bir yansıtıcıyken üzerinde delikler açıldığı takdirde iyi bir emici olabilir.
Yalıtım ve teknoloji gibi yöntemler kullanılarak, ayrıca mekanik bileşenler belirli mesafeye konumlandırılarak mimari akustik üzerindeki etkiler en aza indirilebilir.
Mimari Akustiğin Amaçları
İyi bir mimari akustik ile;
- Stres ve kaygı düzeyinizi geriletebilirsiniz.
- Kulak sağlığınızı korursunuz.
- Daha kolay konsantre olmanıza olanak sağlar.
- Hipertansiyonu azaltmakta etkilidir.
- İletişiminizi kuvvetlendirir, sözlü iletişimin net bir şekilde iletilmesini sağlar.
- Müzik dinlemekten ve şarkı söylemekten alabileceğiniz maksimum verimi alırsınız.
Neden Önemlidir?
Kulağımız sesi direkt olarak algılamaz, bunun yerine desibel cinsinden ölçer. 50 desibel olarak duyulan bir sesi dahi kulak, yarı yüksek olarak algılar. Aşırı derecede yüksek sese maruz kalmak yalnızca kulak sağlığınızı etkilemez; aynı zamanda strese, bağ ağrılarına ve uykusuzluğa neden olur.
Yaşamınızın neredeyse yüzde 90’ını iç mekanlarda geçirişiniz. Refah düzeyinizi arttırmak için çevrenizdeki sesin rahat bir seviye olması gerekir. Bu bağlamda bulunduğunuz yerin mimari akustiği konforunuzu ve rahatınızı doğrudan doğruya etkiler.
Mimari Akustiğin Teknikleri
Tasarladığınız yerin ne olduğunun bir önemi yok, akustiği başarılı bir şekilde uygulayabilmek için sesin nitelikleri, nasıl iletildiği ve kontrol edebilmek için kullanılabilecek teknikleri bilmek ve anlamak önemlidir.
1. Yankılanma
Yankılanma, diğer bir değişle rezonans, sesin dağılması için geçen süreyi tanımlamak için kullanılır. Ses dalgaları, tavan döşemeleri ve duvar gibi yüzeylere çarparak geri döner ve böylece gürültü oluşturur.
Esas olan yankılanma ile yankıyı birbirinde ayırt edebilmelisiniz. Yankı orijinal sesin bir kez tekrar edilmesiyken yankılanma sesin defalarca yansıması anlamına gelir.
Sesin bir anda kesildikten sonra 60 desibel azalması için gereken süre yankılanma süresi olarak tanımlanır. Yankılanma süresi ne kadar uzun olursa, oda o kadar gürültülü ve boğuk gelir.
2. Ses Emme
Malzemelerde bulunan kalite ile ses enerjisi emilir ve ses seviyeleri düşürülür. Böylece yankılanma süreleri azaltılır. Ses emilimi ile istenmeyen ses problemi hallolduğundan ses kalitesi iyileşmiş olur.
3. Ses Yalıtımı
Farklı frekanslardaki ses dalgalarının duvar tarafından emilerek gürültünün engellenmesi, ses yalıtımı olarak adlandırılır. Odalar arasında ya da oda ile bina arasında var olan hava yollarını tıkayarak mimari akustik tasarımında ses yalıtımını etkileyebilirsiniz.
Ses yalıtımı dB Dw ile ölçülür. dB desibeli temsil eder. Dw ise sesin ilk üretildiği oda ile duyulduğu oda arasındaki gürültü seviyelerinin farkını ölçer.
Sesin kaynağının var olduğu oda ve duyulan oda arasındaki sesin ne kadar yok olduğu ses yalıtımı teriminin anlamlarından biridir. Diyelim ki iki oda arasındaki dB Dw 45; bu durumda normal bir konuşma esnasında kaynak odada ses seviyesi 65 dB, bitişik odada ise 20 dB’dir. Fakat konuşmacının neredeyse 85 dB’de bağırdığını varsayalım; bu durumda ise diğer odadaki ses seviyesi ikiye katlanır ve 40 dB’ye yükselir. Bu da demek oluyor ki ses seviyesi belli bir oranda değil, her iki odada da aynı seviyede artar.
Ses dalgaları temelde hava gibi içinden geçebilecekleri bir ortama ihtiyaç duyarlar. Havalandırma delikleri, elektrik prizleri kapı altları gibi boşluklar ses dalgalarının geçebilmesine olanak sağlar. Bu tür boşlukları doldurmak ve yalıtım eklemek sesi azaltmanın en etkili yoludur.
4. Akustik Pano
Gürültüyü aza indirmek için kullanılan akustik panolarla hem bitişik odalardan gelen sesler en aza indirgenir hem de dış duvarlar ve çatıdan gelen HVAC ünitelerinin oluşturduğu gürültü azaltılmış olur.
Ayrıca akustik panoların kullanılması etkili olduğu kadar gürültüyü azaltmanın en ucuz yollarından biridir.
Mimari Akustiğin Zorlukları
Mimari akustikte amaçlanan hem bina akustiği hem oda akustiği hem de gürültüyü en aza indirgemek olduğundan bina inşa sürecindeyken bazı sorunlar ortaya çıkabilir. Bu sorunlara daha yakınan bakalım:
1. Gürültü Kirliliğini Kontrol Etmek Zordur
İnşaat sürecinden kaynaklanan gürültü kirliliğini minimal düzeye indirmek için HVAC sistemleri kullanılır. Kullanılan bu sistem de gürültüye sebep olabilir. Mimari akustikte gürültü kirliliğiyle mücadele etmek bu sistemden kaynaklanan gürültüyü engellemeyi içerir.
Çevre Koruma Ajansı’na göre gürültü kirliliği, istenmeyen ve rahatsız edici ses olarak tanımlanır. Ayrıca yine Çevre Koruma Ajansı’na göre gürültü kirliliği ses, uyku, konuşma gibi günlük faaliyetleri etkilediğinde ve yaşam kalitesini zedelediğinde çekilmez bir hale geliyor.
OSHA’ya göre ise sekiz saatlik zaman zarfında 85 desibel ve üstüne neden olan her şey gürültü kirliliğidir. Tekrar belirtmekte fayda var; aşırı gürültü işitme bozukluklarına neden olduğu gibi stres, endişe ve kaygı bozukluklarına neden olabilir.
Gürültü kirliliğini en aza indirmek için düşük sesli makinler seçebilirsiniz. Ayrıca gürültü bariyerleri oluşturmak ta bu kirliliği azaltmada etkili olabilir. Gürültü kirliliği yaratacak işleri daha az kişinin olduğu zamanlarda yaparak gürültü kirliliğine maruz kalacak kişi sayısını en aza indirgeyebilirsiniz.
2. Çevresel Gürültü Önlenemez
Projenizi inşa ederken bulunduğunuz konum da çok önemlidir. Çünkü inşaat sürecinde gürültü kirliliği, yalnızca bitişik odalar arasından geçebilecek sesleri azaltmakta ilgili değildir. Eğer projeniz kırsal bir alanda hayat buluyorsa gürültü kirliliği, şehrin merkezinde yapılacak olan projenize kıyasla daha az çevresel gürültü barındırır.
Eğer proje inşanıza gelişmekte olan bir bölgede devam ediyorsanız, ağır araç trafiği, insan yoğunluğu, siren sesleri gibi sesleri de hesaba katarak yapı ve yalıtım malzemeleri seçmelisiniz.
3. Ses Dağıtımı
Odanızın büyük olması beraberinde ses dağılımını ölme zorluğunu da getirir. Oda büyük olduğundan ses kalitesi odanın farklı alanlarında farklı olacaktır. Bu nedenle yankılanmayı ölçmekten fazlasını yapmanız gerekecektir.
Ses dağılımı özellikle tiyatro ve konser alanları gibi büyük alanlarda çok daha önemlidir. Çünkü bu tarz büyük alanlarda ses, kaynağından farklı açı ve mesafelerden dağılır.
Böyle büyük alanlarda ses kaynağını bir konuma yerleştirerek alanın farklı yerlerindeki ses basıncı seviyelerini ölçebilirsiniz. Böylece ses dağılımını da ölçmüş olacaksınız.
4. Açık Konsept Alanları
Açık konsept alanları, özellikle ofis alanlarında çalışanlar arasındaki iş birliğini arttırmak ve engelleri kaldırmak için tasarlanan alanlardır. Fakat Harvard Üniversitesi’nin Business Review dergisine göre açık ofisler yüz yüze etkileşimleri yüzde 70 oranında düşürüyor.
Açık konsept alanlarına sahip ofislerde, ses tüm açık alanlara yayılır. Ofis makinelerinin gürültüsü, çalışanların kendi aralarında yaptığı konuşmalar ve konferanslar ya da çalan telefonlar çalışanların birbiriyle etkileşim kurmasından ziyade işlerini halletmek istemelerine neden olur.
Amaç ses izolasyonunu kaldırmak olsa da izolasyonun olmadığı ortamlar daha fazla bir izolasyon isteği uyandırır.
